Waarschoot ontwaakte vredig op 16 september 1944. Het werd een stralende dag. In de namiddag ging het nieuws dat de geallieerden op komst waren als een lopend vuurtje door het dorp. De inwoners maakten zich koortsachtig op om de bevrijders te verwelkomen. Her en der verschenen er Belgische vlaggen. Inwoners maakten met liefde boeketten voor hun bevrijders. Men verkocht zelfs Belgische vlaggetjes en guirlandes in de winkels.
Terwijl Van de Wiele (de toen oorlogse Burgemeester) met het schepencollege vergaderde werd er een ‘staatsgreep’ gepland. Oorlogscommissaris Swerts, onderpastoor De Keukelaere, socialistisch gemeenteraadslid Omer Roegiers en enkele anderen geraakten op het Kerkplein in gesprek. Ze wilden tot de officiële uithanging van de Belgische vlag op de kerktoren en het gemeentehuis overgaan. Om de toestemming te bekomen zochten ze pastoor Bauwens in de pastorij op. Ze bespraken er vlug de toestand. Swerts stelde voor om Van de Wiele te verplichten zijn ambt neer te leggen. Men zou hem ertoe trachten te overtuigen door te wijzen op de noodzaak de openbare orde te waarborgen. Zijn voorstel werd aanvaard op voorwaarde dat Swerts persoonlijk alle verantwoordelijkheid zou dragen. De groep begaf zich daarop naar de zitting van het schepencollege. Ze deelden hun verzoek mee. Swerts verzocht het schepencollege daarenboven om de legitieme burgemeester Standaert te vragen zijn ambt opnieuw op te nemen.

Van de Wiele en het schepencollege aanvaarden het voorstel. Daarop begaf de groep, nu vergezeld van het schepencollege en veldwachter Vincent, zich naar de woning van burgemeester Standaert. Onderweg vervoegde de pastoor hen. Bij het zien van Van de Wiele verklaarde Standaert trots dat hij zijn demissie nooit had aanvaard. Hij zou s’anderendaags zijn ambt weer opnemen. Na het bezoek aan Standaert zou Van de Wiele hen meegedeeld hebben dat hij bereid was zich voor het gerecht te verantwoorden. Daar ze ‘niets kenden ter zijner laste weigerden ze hem aan te houden’. Swerts en de onderpastoor raadden hem naar verluidt aan Waarschoot te verlaten. Het lijkt dat Swerts Van de Wiele ervan kon overtuigen zich uit de voeten te maken. De angst om slachtoffer te worden van acties van het verzet sloeg Swerts al geruime tijd om het hart. Hij was bang dat men het hem kwalijk zou nemen dat hij de plaats van politiecommissaris had ingenomen. Nadat hij de bevolking via het gemeentelijk berichtenbord tot kalmte aanmaande maakte hij eveneens dat hij wegkwam. Hij tekende de mededeling met ‘opzichter van de Staatsveiligheid’. Waarschijnlijk trachtte hij zo gebruik te maken van de verwarring die rond zijn vermeende rol in het verzet bestond. Verscheidene personen waren te weten gekomen dat de Waarschootse politiecommissaris bij het verzet zat. Wat de meeste echter niet wisten was dat het om De Vriese en dus niet Swerts ging.
Het bleef ondertussen onwezenlijk stil op de weg. Alfons De Pauw, lid van het Geheim Leger, patrouilleerde alleen langs de rijksweg van Waarschoot naar Eeklo. Onderweg ontmoette hij twee Kortrijkse collega’s. Samen trokken ze verder tot aan de Dambrug ter hoogte van het munitiedepot. Toen ze daar aankwamen was er een explosie. De brug leek ernstig beschadigd. Daarop ontstond er een vuurgevecht met de achter gebleven Duitsers. Even later werd het drietal vergezeld van zes andere Waarschootse mannen. De Duitsers trokken zich terug in het munitiedepot en men besloot ze te achtervolgen. Zo belette men dat ze nog langer in de richting van de brug konden vuren. Het puinruimen kon beginnen want men verwachte namelijk dat er elk moment Canadese tanks konden opdagen.

Diezelfde ochtend hadden The Argyll and Sutherland Highlanders of Canada (A & SH of C) , die de frontstreek rond Moerbrugge bewaakten, orders gekregen om op te rukken over de brug bij Balgeroeke waar The Lincoln & Welland Regiment reeds vroeger zonder slag of stoot overheen was getrokken. Het Carrier-peloton dat als verkenner voorop reed, contacteerde The Lincoln & Welland Regiment Eeklo en zette vervolgens koers naar Waarschoot waar het volledige bataljon zich bij hen zou voegen om Waarschoot te bezetten en er stelling te nemen. Het konvooi vertrok om 15.00u maar de tanks van het Algonquin Regiment en van de A & SH of C moesten van 16.00u tot 18.00u halt houden totdat de grote kraters in de hoofdweg ter hoogte van de Dambrug hersteld waren. De achter gebleven Duitsers werden op aanwijzen van de verzetsmensen gevangen genomen.
Om 21.00u bereikten de A & SH of C Waarschoot waar de verschillende compagnies de hoofdstraten bezetten. De A & SH of C waren eigenlijk de eerste geallieerde troepen die in de gemeente bleven. Reeds enkele uren eerder was het tankregiment The 22nd Armoured Regiment (The Candian Grenadier Guards) door Waarschoot getrokken. Doch hadden die hun weg verder gezet en intussen al de ‘Koude Keuken’ op de weg naar Lembeke bereikt.

( Foto: War Diary A&SH of C 16-09-1944)

De ontvangst voor de Canadezen in Waarschoot was grandioos. Een menigte mensen stroomde samen op het dorpsplein. Ook de ondergedoken werkweigeraars achtten het veilig genoeg om zich te vertonen. Toen de geallieerde tanks binnenrolden was er een overweldigende euforie onder de bevolking. De bevrijders werden enthousiast ontvangen. Er werd met vlaggetjes gezwaaid en iedereen wou de Tommy’s de hand schudden. Er werd gelachen en geweend, er waren enkel blije gezichten te zien. Het contact verliep vaak moeizaam daar er toen slechts enkelen Engels spraken. De soldaten deelden dozen cornedbeef, chocolade, sigaretten, brood en kaas uit. De Waarschotenaren waren buiten zichzelf van vreugde en bereid alles aan hun bevrijders af te staan, zelfs hun dochters. (dit volgens de War Diary van de A & SH of C 16-09-1944)

‘Het werd een aangename avond waar alle regimenten konden van genieten. Zondagmorgen werd voorzien om al het materiaal terug in orde te brengen. Uitgezonderd C-Compagny, samen met de tanks van de South Alberta’s, werd erop uitgestuurd om de noord-oostelijke regio te zuiveren van achtergebleven Duitsers. Maar ze waren allemaal verdwenen. Gedurende die dag was er een luchtarmada, die bestemd was voor Nijmegen en Arnhem, waar te nemen boven Waarschoot. ( operatie Marked Garden ) De wolken van vliegtuigen en meegetrokken zweefvliegers vulden de lucht zover het oog kon reiken, terwijl het geronk van de motoren een enorm, continue gebrul met zich meebracht. Het was een indrukwekkend schouwspel, en het leek dat Duitsland zijn nederlaag tegemoet ging.’ (Excerpt from Chapter 5, Pursuit to the Maas, page 120)
De vierde Canadese Tankdivisie, waartoe de regimenten hier behoorden, bracht haar hoofdkwartier onder in een tentenkamp op het domein van Kasteel de Dam. Ze zouden er tot 10 oktober blijven.

Bronnen: – ‘Libera Me’ van Georges E. Spittael
                  – Ethesis van Linseele Karel
                    (http://ethesis.net/waarschoot/waarschoot_deel_XII_XV.htm)
                  – Pipers for Freedom (http://www.pipesforfreedom.com)
Samenstelling: De Sutter Kurt